De opkomst van nieuwe soorten drugs zoals designerdrugs, zombiedrugs (ook wel bekend als flakka), en smartdrugs, zorgt steeds vaker voor zorgwekkende berichtgeving in de media. Maar wat zijn deze nieuwe soorten drugs precies? Welke invloed hebben ze op de maatschappij? En hoe gaat het Openbaar Ministerie hiermee om? Lode Vandaele, die als referentiemagistraat ‘drugs’ bij het parket van West-Vlaanderen werkt, geeft meer inzicht.
Designerdrugs, flakka, en andere nieuwe psychoactieve middelen zijn synthetische stoffen met stimulerende effecten die vergelijkbaar zijn met bijvoorbeeld speed of cocaïne. “Deze nieuwe drugs zijn een aanvulling op de traditionele middelen zoals cannabis, XTC, cocaïne en speed,” legt Lode uit. “Wat opvalt, is dat je van deze nieuwe drugs veel minder nodig hebt om een vergelijkbaar effect te ervaren als bij klassieke drugs. Bovendien zijn ze vaak goedkoper.”
Het grootste risico van deze nieuwe middelen ligt in hun verslavende werking. “De drang om opnieuw te gebruiken is bij deze nieuwe soorten drugs vaak veel sterker aanwezig dan bij de traditionele drugs. Dit vergroot de kans dat gebruikers snel in een patroon van overmatig gebruik terechtkomen. Flakka kan bijvoorbeeld leiden tot verwardheid, agressief gedrag of zelfs hallucinaties, wat voor veel mensen in de omgeving behoorlijk schokkend kan zijn.”
Hoewel er steeds meer over nieuwe drugs wordt gesproken, benadrukt de referentiemagistraat dat traditionele drugs nog steeds een groot probleem vormen. “De klassieke drugs zijn absoluut niet verdwenen. Wat we zien, is dat nieuwe psychoactieve stoffen zoals flakka vooral in trek zijn bij mensen die al een langdurige geschiedenis met drugsgebruik hebben. Het komt bijvoorbeeld voor dat heroïnegebruikers overstappen op flakka, wat op zich opvallend is, omdat heroïne eerder een kalmerend effect heeft, terwijl flakka juist stimulerend werkt.”
Maatschappelijke gevolgen
De gevolgen van de drugsproblematiek zijn merkbaar op verschillende niveaus. “Op individueel niveau kan een verslaving de toekomst van een jongere ernstig in gevaar brengen. Op familiaal vlak kunnen de gevolgen eveneens groot zijn, omdat verslavingen vaak voor spanningen en ontwrichting binnen gezinnen zorgen. Op maatschappelijk niveau hebben we te maken met zware drugscriminaliteit, die gepaard gaat met enorme winsten en soms ook geweld. Dit kan zelfs invloed hebben op de reguliere economie en uiteindelijk de hele samenleving ondermijnen, zoals we bijvoorbeeld zien in bepaalde delen van Latijns-Amerika.”
Snel handelen en anticiperen
Vanwege de verstrekkende gevolgen houdt het Openbaar Ministerie de ontwikkelingen op het gebied van nieuwe drugs nauwlettend in de gaten. “Sinds 2017 is er in België een Koninklijk Besluit van kracht dat de regeling van verdovende middelen en psychotrope stoffen aanscherpt. Voorheen was het zo dat drugs per specifieke stof verboden werden. Criminelen konden toen eenvoudigweg een klein deel van de chemische structuur van een drug veranderen om onder de strafwet uit te komen. Dat is nu veranderd, omdat sindsdien hele chemische families of groepen van psychoactieve stoffen onder de wet vallen. Hierdoor vallen ook nieuwe designerdrugs en flakka onder de Belgische drugswet.”
Landen zoals Nederland
“Landen buiten België hebben vaak nog geen vergelijkbare wetgeving, wat betekent dat sommige varianten van nieuwe psychoactieve stoffen in bepaalde landen strafbaar zijn, maar in andere landen nog niet. Deze varianten zijn dan vrij verkrijgbaar en verspreiden zich gemakkelijk door Europa, waar ze snel een markt vinden. Dit is een van de manieren waarop nieuwe drugstrends ons land binnensijpelen. De misdaad blijft proberen om de wet voor te blijven en nieuwe manieren te vinden om buiten de reikwijdte van de drugswet te opereren.”
“Het doel van de drugswet is niet enkel om te straffen, maar vooral om ervoor te zorgen dat onze maatschappij goed functioneert en het maatschappelijke weefsel zo gezond mogelijk blijft. Hierbij gaat het zowel om de gezondheid van individuele gebruikers als om de volksgezondheid in het algemeen. Een effectief drugsbeleid vereist een geïntegreerde aanpak met meerdere partners. Als procureur bestrijden we enerzijds de drugscriminaliteit (de zogenaamde ‘war on drugs’), en anderzijds proberen we ook de individuele gebruikers te helpen om los te komen van hun verslaving.”
Handelscentrum
“België is een internationaal handelscentrum met verschillende belangrijke havens, die vaak worden gebruikt om drugs het land binnen te smokkelen. Criminelen maken graag misbruik van deze infrastructuur, en wij proberen dit zoveel mogelijk te voorkomen. Tegelijkertijd zijn we als procureur ook een soort maatschappelijk werker, die probeert om drugsgebruikers weg te leiden van hun verslaving.”
“Omdat we enerzijds de criminelen bestrijden en anderzijds de gebruikers proberen te helpen, maken we een duidelijk onderscheid tussen drugscriminelen en -dealers aan de ene kant, en drugsgebruikers en -verslaafden aan de andere kant. Bij verslaafden proberen we een interne motivatie te creëren en streven we ernaar om het probleem in eerste instantie met preventie en hulpverlening aan te pakken. Als dit niet lukt, kan Justitie optreden als externe motivator en de persoon op een ondersteunende manier richting hulp sturen. Ons doel is niet om deze mensen te criminaliseren, maar juist om te voorkomen dat ze in een negatieve spiraal terechtkomen.”
Bron o.m. België