Ja hoor, daar gaan we weer: een team van zes verschillende overheidsdiensten dat “gezamenlijk” nieuwe methoden zou ontwikkelen om georganiseerde misdaad aan te pakken, is alweer afgedankt. Zo’n initiatief vol idealen, het soort dat vooral miljoenen euro’s kost en uiteindelijk, op z’n best, een paar kilo lego-eendjes oplevert.
Afgelopen maart verlengde toenmalig demissionair minister Yesilgöz nog vrolijk de subsidie voor dit team. Vol overtuiging werd gepraat over nieuwe inzichten in de wapenhandel, “slimmere” controles op drugs en de grote vangst van drie miljoen euro aan goud. Maar nog geen maand later drukte haar eigen partij, de VVD, op de pauzeknop. Te onduidelijk, die ‘meerwaarde’ van dat team, vonden ze. “Het zoveelste clubje met een duur logo en dure koffie,” moet iemand gedacht hebben. En dus: exit NSOC.
Ontsteltenis in Driebergen: personeel stond te trappelen, maar de Kamer had geen zin meer
In een kantoorpand in Driebergen worden de bureaus en flipovers alweer naar buiten gedragen. Want ja, de Kamer had vanaf het begin al twijfels bij de echte slagkracht van deze criminaliteits-samenwerkingskomedie. Het team zelf? Dat zag de dingen heel anders en beweert dat ze “de tijd niet kregen” om hun creaties op wapen- en drugshandel tot volle bloei te laten komen. Ja, innovaties testen en ontwikkelen kost tijd, zeiden ze. Maar de Kamerleden dachten blijkbaar: “nou en?”
Misschien begon dit verhaal wel te wankelen in 2020, toen de voorganger van het NSOC, het Multidisciplinair Interventieteam (MIT), vol ambitie werd gelanceerd. Na de moord op advocaat Derk Wiersum moest er snel een harde aanpak tegen zware criminaliteit komen. “Hardere klappen uitdelen aan de criminele sectoren,” klonk het zelfverzekerd vanuit de overheid. Maar dat bleek lastiger dan gedacht. Ook zonder zichtbare criminelen in de buurt, want de echte strijd ging blijkbaar vooral over wie van de zes diensten nou welke bureaustoel mocht hebben in het pand.
Gedwongen huwelijk van zes ego’s: samenwerking in theorie, concurrentie in de praktijk
Of het nou om het delen van kantoorruimte, personeel of werkmethoden ging, deze zes diensten zaten eigenlijk liever niet samen in het team. Iedereen had al moeite om te begrijpen wie nu wat precies deed in dit anti-criminaliteitsteam, en concurrentie voor gekwalificeerde medewerkers deed de rest. Terwijl de politie al verlegen zat om dataspecialisten, begon het MIT diezelfde experts te rekruteren. Want het MIT moet natuurlijk ook “iets” met data doen, nietwaar?
Maar ach, waar ego’s de boventoon voeren, kunnen we al snel niet meer om een paar klassieke teambuilding-sessies heen. Zo vonden de MIT-leden zich op een workshop terug, waarin ze – serieus – LEGO-eendjes bouwden. De eendjes moesten helpen om wederzijds begrip te kweken. Want blijkbaar vergat iedereen even dat ze niet voor de kinderopvang werkten, maar voor een organisatie die zware criminelen moest vangen. Je ziet het voor je: topcrimineel vangt kogelvrij vliegtuig, MIT vangt koddig LEGO-eendje.
Het rode tapijt rolt terug: van MIT naar NSOC en weer terug naar de tekentafel
In 2022 kwam het besluit om van MIT een NSOC te maken, met een nieuwe focus op criminele geldstromen en “foute” dienstverleners. Nieuwe naam, zelfde idealistische sausje. Maar zelfs met een nieuwe naam, nieuwe missie en een politieke strik van miljoenen, kwam het NSOC niet verder dan de 100 van de geplande 181 medewerkers. Missie mislukt? Natuurlijk niet, aldus de zes betrokken diensten, want ze werkten toch zo goed samen?
Volgens NSOC-directeur Joost van Slobbe was het allemaal geweldig vernieuwend: “Dat keurslijf loslaten, met z’n allen bij elkaar gaan zitten om te experimenteren, dat is echt een heel andere werkwijze.” Alleen vraag je je dan af waarom dat experiment met samenwerking vooral over de schutting bij een ander gegooid werd zodra de financiering op was. Want, zoals NSOC-medewerkers al weten, zodra iedereen weer terug naar hun “eigen” afdeling kan, valt de experimentlust snel weg. Blijkbaar werkt het idee van “één missie” alleen zolang het geen directe invloed heeft op de afdelingstatistieken.
De prullenbak in met miljoenen aan plannen en LEGO-eendjes
Zelfs experts op het gebied van ondermijnende criminaliteit reageren met gemengde gevoelens op de plotselinge sluiting van het team. Teun van Ruitenburg, lector ondermijning, zei het al: “Je zou toch willen dat de overheid plannen maakt voor de lange termijn.” Maar de praktijk is anders. Nu is er voor tientallen miljoenen aan plannen, workshops en LEGO eendjes de prullenbak in gegaan.